Nürnberg yargılamaları

11 Nisan 2023

09 Nisan 2023 günü gazetelerde kimseciklerin dikkatini çekmeyen bir haber yer alıyor. Bu haberde yaşayan son Nürnberg savcısı Benjamin Ferencz’in, 09 Nisan 2023 günü 103 yaşında ABD’nde vefat ettiği bildiriliyor.  

Nürnberg savcısı Benjamin Ferencz

103 yaşında yaşamını yitiren Benjamin Ferencz, Harvard Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 1943 yılında mezun olduktan 2 yıl sonra hiç duruşma deneyimi olmadan 27 yaşında Nürnberg duruşmalarının baş savcısı oluyor.

Baş savcı olan Ferencz, başta Yahudiler olmak üzere bir milyondan fazla insanın toplu katliamlar yoluyla öldürülmesinden sorumlu olan özel mobil ölüm birimleri Einsatzgruppen'in liderlerini yargılamakla görevlendiriliyor…

Ferencz’in mahkûm ettiği 22 Nazi’den dördü idam ediliyor.. Ne çok sayıda Nazi mahkûm ettirmiş değil mi? Bir milyondan fazla insan Einsatzgruppen tarafından öldürülüyor ancak katillerden 22 kişi mahkûm ediliyor, bunlardan da dördü idam ediliyor. Korkunç (!) bir sayı değil mi?

Nürnberg savcısı Benjamin Ferencz’in vefatı bana Nürnberg yargılamalarını hatırlatıyor…

Nürnberg yargılamaları

II. Dünya savaşının galip devletleri, savaşın bitiminden sonra sözde “Nazilerden Arınma” faaliyetlerine girişiyor. Bu maksatla Naziler, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği ve ABD’nden seçilen yargıçlar tarafından yargılanıyor. Yazımın girişinde vefatını haber verdiğim son Nürnberg savcısı Benjamin Ferencz de ABD tarafından seçilen savcılardan birisi oluyor.  Yargılanma konuları olarak “insanlık suçları, savaş suçları, dünya barışına yok etmeye çalışmak ve savaş çıkarmaya sebep olmak” olarak belirleniyor. Mahkemenin yapılacağı şehir olarak da Almanya‘nın Nürnberg şehri seçiliyor. Bu nedenle bu yargılama sürecine Nürnberg yargılamaları veya Nürnberg Mahkemesi adı veriliyor. Nürnberg yargılamaları Ekim 1945 tarihinde başlıyor ve tam bir yıl sürüyor…

Nürnberg Mahkemesi’nde Nazilerin önde gelen isimleri yargılanıyor. Adolf Hitler ve önde gelen Nazi subayları savaş sonrası intihar ettiği için yargılanamıyor. Nürnberg Mahkemesi‘nde 24 önde gelen Nazi, “Dünya Barışına Karşı İşlenen Suç” konusu ile yargılanıyor.

Ancak hem Rus tarafında hem ABD, İngiltere ve Fransa tarafında yürütülen yargılamalar tam bir hayal kırıklığı yaşatıyor. Çünkü bir müddet sonra “gerçek suçlular cezalandırılmalı, hüsnüniyetli Naziler affedilip bırakılmalı” fikri kabul ediliyor…

Nürnberg Mahkemesi’nde yargılanan Nazi hukukçuları

Tabii ki Nürnberg Mahkemesi’nde Nazi hukukçuları da yargılanıyor. Ancak Nazi hukukçuları da bu “gerçek suçlular cezalandırılmalı, hüsnüniyetli Naziler affedilip bırakılmalı” fikrinden oldukça istifade ediyor… 17 Şubat 1947'de on altı Alman hukukçusunun, savaş suçu, insanlık suçu ve örgüt suçu nedeniyle yargılanması kabul ediliyor. Hesap vermesi gereken asıl aktörlerden Adalet Bakanı Franz Gürtner (1941), Halefi Otto Georg Thierack (1945), İmparatorluk Mahkemesi Başkanı Erwin Bumke (1945) ve Alman Halk Mahkemesi’nin Başyargıcı Roland Freisler (1945) zaten savaş esnasında ölüyorlar... 

Hayatta olanlardan ise bir dönem Nazilerin Adalet Bakanlığını yapan Franz Schlegelberger, Bakanlık müsteşarları Curt Rothenberger ile Ernst Klemm, Başsavcı Joel, Divân’da görev yapan İmparatorluk Başsavcısı Ernst Lautz, İmparatorluk savcısı Paul Barnickel mahkeme huzuruna çıkarılıyor. Schlegelberger ve Klemm ömür boyu, diğerleri ise 5–10 yıl arası hapis cezası alıyor. Hiçbirisi cezasının tamamını çekmiyor, hepsi zamanından evvel serbest kalıyor.

Yargılananlar; “Vaktiyle yasal olan, bugün haksız olmaz” gerekçesine sığınarak kimse mevcut suçları üstlenmiyor. Binlerce Nazi hâkimi, savcısı bir müddet sonra ortalık sakinleşince yine hâkim ve savcı olarak çalışmaya devam ediyor sanki hiçbir şey olmamışçasına. İçlerinde kariyer yükselişlerine kaldıkları yerden devam edip terfi ettirilenler ve hatta Hilde Benjamin gibi Adalet Bakanlığı yapanlar bile oluyor. Çoğu çalışıp emekliliklerini alıp hayatlarını huzur içinde tamamlıyor…

Nürnberg yargılamaları sonucu

Savaş sonrası Alman toplumu ve siyasi kadroları, geçmişle hesaplaşmıyorlar, geçmişe dair hiçbir şey duymayarak faillere sahip çıkmayı tercih ediyorlar… Ne yargıda ne diğer alanlarda suç defterleri hiç açılmıyor. Bir şekilde açılmış defter varsa da göstermelik işlemler yapılıp rafa kaldırılıyor. 1945 - 1965 arası 61.716 suçluya karşı yürütülen tahkikatların neticesinde sadece 6.115 kişi hakkında hüküm veriliyor. Bunlar da genellikle birkaç sene hapis yatıp erken tahliye ediliyor. Bazıları hakkında dava açılsa da hiçbirisine ceza verilmiyor…

Günümüze dair

Yaşayan son Nürnberg savcısı Benjamin Ferencz’in vefatı bana işte böyle Nürnberg yargılamalarını hatırlatıyor... Nürnberg yargılamaları da nedense bana günümüzdeki başka başka yargılamaları ve gündemdeki bazı isimleri hatırlatıyor…

İbn-i Haldun, o muhteşem eseri ''Mukaddime''sinde; “Geçmişler geleceğe, suyun suya benzemesinden daha çok benzer” derdi… Gerçekten de geçmişteki Nürnberg yargılamaları günümüzdeki bazı yargılamalara çok ama çok benziyor.

Günümüzdeki bu yargılamalar sonucu hiçbir şeyden habersiz askerî öğrencilere ve on – on beş günlük erlere müebbet hapis cezası veriliyor… Ancak kumpas davalarının bir terör örgütünün emir komuta yapısı içerisinde hareket eden hakimlerine, savcılarına böyle bir ceza verilmiyor... Hele hele emir komuta yapısı içerisinde hareket eden hâkim ve savcıların en başındaki kişiye hiç ama hiçbir şey yapılmadığı gibi hatta hatta makbul bir kişi olarak Ana Muhalefet Partisi saflarında Meclis’e taşınmak isteniyor... Kim bilir belki de Nazi Hakimi Hilde Benjamin gibi Adalet Bakanı yapılmak isteniyor! ...

Siz siz olun sakın ha sakın tarihle ilgilenmeyiniz… Gördüğünüz gibi işte, Tarih böylesine muzur bir bilim dalı oluyor...

Osman AYDOĞAN