Fatih Sultan Mehmet (2)

30 Mayıs 2021

İstanbul'un fethinin 568. yıldönümü nedeniyle Fatih Sultan Mehmet'i anmak maksadıyla hazırladığım yazı serimin ilkini dün paylaşmış ve bu yazımda kısaca Fatih Sultan Mehmet’i ve kurduğu cihanşümul imparatorluğun özelliklerini anlatmıştım.

Fatih Sultan Mehmet’e tekrar geri dönmek üzere şimdi de gelelim Fatih’ten sonraki cihanşümul Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer zamanlarının bazı özelliklerine ve uygulamalarına…

Fatih Sultan Mehmet’ten sonraki Osmanlı İmparatorluğu

Konu uzun ama ben madde madde kısaca özetlemek istiyorum Fatih Sultan Mehmet’ten sonra Osmanlı İmparatorluğunun özelliklerini:

İslam’ın beş şartından biri değil midir hacca gitmek? Ancak hiçbir Osmanlı padişahı hacca gitmemiştir. 

Hemen hemen bütün Osmanlı padişahlarının anneleri yabancıdır.

Barbaros, Mimar Sinan, Sokullu kimlerdi biliyor musunuz? Bütün tarihçilerce Osmanlının en büyük veziri kabul edilen Sokullu’nun 21 yaşında iken bir Sırp kilisesinde org çalarken devşirildiğini bilir miydiniz? Varlığını Türk toplumunun dizilerden haberdar olduğu Pargalı İbrahim Paşa, Mustafa Celaleddin Paşa, 1878’de imzalanan Berlin Antlaşması’nda Osmanlı’yı temsil eden üç kişiden biri olan Mehmet Ali Paşalar kimlerdi biliyor musunuz? İbrahim Müteferrika’yı, Humbaracı Osman Ahmet Paşa'yı, 1729’da Osmanlı’da ilk modern itfaiye birliğini kuran Ahmet Paşa’yı tanıyor musunuz?

Türkçülük hareketinin öncüsü, ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanında İstanbul vekili ve bu meclisin başkanı, maarif nazırlığı ve sadrazamlık  görevini yapan, devlet adamlığının yanı sıra aynı zamanda 16 dil bilen bir bilim adamı Ahmet Vefik Paşa'yı biliyor musunuz?

Neyse uzatmayayım Osmanlı’da görev yapan toplam 218 sadrazamın sadece 101’i Türk kökenli olup, geri kalan 117’si farklı etnik kökenlerden gelmektedir. Bu 117 sadrazamın etnik kökenlerine bakıldığında ise, 32’sinin Arnavut, 12’sinin Boşnak, 11’inin Gürcü, 9’unun Abaza, 6’sının Rum, 4’ünün Çerkez, 4’ünün Hırvat, 2’sinin Arap, 2’sinin Ermeni, 2’sinin İtalyan, 2’sinin Slav, 1’inin Rus, 1’inin Bulgar, 1’inin Sırp, 1’inin de Çeçen olduğu ve geri kalan 27 sadrazamın etnik kökeni tam olarak bilinmediğini biliyor musunuz?

Bunlar sadrazam. Daha sadrazama gelinceye kadar devlet kademesinde bütün üst düzey makam sahiplerinin neredeyse tamamına yakınının etnik kökeni sadrazamlarınki gibi Türk dışında farklı etnik kökenlerden geliyordu. Özellikle Balkanlardan fethedilen bölgelerden Hristiyan ailelerden devşirilen çocukların zeki ve gösterişli olanlarının saraya alınarak adına Enderûn denilen okullarda özel bir eğitimle yetiştirilip Osmanlı devlet yönetimine getirilmesiyle Osmanlı yönetiminin artık Türklükle ilişkisi kalmıyor.

Yine bilir miydiniz Osmanlı padişahlarının hiçbirisinin adı halifelerin adından olmuyor. Ne Ömer, ne Ebu Bekir, ne Ali ne de Osman adını vermişlerdir padişahlara (Beyliğin kurucusu hariç, ona da Osman değil Ottoman derlerdi).  Peygamber Hz. Muhammed’i de Mehmet yapmışlardır. Hiçbir mezhebin sembol isimlerini almamıştır Osmanlı padişahları. Neden dersiniz, neden?

Araplar Anadolu’ya “El Turkiya’’, Haçlılar da ‘’Turchia’’ (Türkiya) derlerdi. El âlem Anadolu’ya ‘’Türk’’ adını verirken Osmanlılar kendi memleketine “Roma memleketi” anlamına gelen “Diyar-ı Rum”,  Padişaha da ‘’Sultan-ı Diyar-ı Rum” adını vermişlerdir.

Bu konularda daha fazla bilgi almak için Mustafa Akdağ'ın, ‘’Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası – Celali İsyanları’’  (Yapı Kredi Yayınları, 2013) ve “Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi’’  (Yapı Kredi Yayınları, 2014) ile Halil İnalcık'ın, ‘’Devlet-i Aliyye’’ (Dört cilt) (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017) kitaplarına bir göz atmak gerekiyor.

Fransa’da “Bourbon’’ ailesi devlet kuruyor adına ‘’Fransa’’, Almanya’da “Hohenzollern’’ ailesi devlet kuruyor adına ‘’Almanya’’,  Avusturya’da ‘’Habsburg’’ ailesi devlet kuruyor adına ‘’Avusturya’’ adını veriyor. Hemen hemen tüm Avrupa devletler böyle kuruluyor. Ama nedense Oğuz Türklerinin Kayı boyundan gelen öz be öz Türk olan Osmanlı ailesi devlet kuruyor adı ‘’Osmanlı’’ oluyor. Neden dersiniz, neden, neden?

İlkyazımda da bahsetmiştim; Osmanlının Anadolu’da döktüğü Türk kanı Balkanlardaki döktüğü Slav kanından misliyle fazladır.

Anadolu’da Osmanlı – Türkmen karşıtlığı

Osmanlı, Anadolu Türkmenlerini ''Etrak-ı bi idrak'' (Düşüncesiz, akılsız Türkler) olarak tanımlarlardı. Naima Mustafa Efendi, ‘’Naima Tarihi’’nde (Zuhuri Danışman Yayınevi, 1967) Anadolu Türklerini bundan başka şu sıfatlarla nitelendirir: “Nadan Türk” (Cahil, kaba Türk), “Türk-ü bed-lika” (Çirkin suratlı Türk), “Etrak-ı nâ-pak” (pis Türkler), “Çoban köpeği şeklinde bir Türk”, “Hilekâr Türk”. Hırvat kökenli olan Kuyucu Murat Paşa Anadolu’da 155 bin Anadolu insanını kıyımdan geçirirken “aman” dileyenlere karşı “Vurun şu pis Türkün başını” dediği söylenir. Bu konuları Çetin Yetkin üç ciltlik kitabında (“Türk Direniş ve Devrimleri”, Otopsi Yayınları, 2003) çok güzel anlatır.

Ama bu yapılanlar Anadolu kültüründe karşılıksız kalmaz. Anadolu’da Osmanlıya karşı söylenen anonim bir deyiştir:

“Şalvarı şaltak Osmanlı
Eğeri kaltak Osmanlı
Ekende yok, biçende yok
Yemede ortak Osmanlı”

(Yüzyılların kahrı dolu bu deyişi Çağatay / Azerî ağzıyla söylenmiştir. ‘’Ekende yok, biçende yok’’ kısmında geçen ‘’de’’ ek / bağlaç olarak değil, bir ağız yazımı şeklinde yazılmıştır. Yani ‘’ekende yok’’: ‘’ekerken yok’’ anlamındadır.)

Bu deyiş Taner Timur’un, “Osmanlı Toplumsal Düzeni” (Turhan Kitabevi, 1979) kitabında ve Erol Toy'un iki ciltlik "Kuzgunlar ve Leşler" (Ulak Yayıncılık, 2017) romanının giriş kısmında geçiyor…

Osmanlı’nın anayurdu da Anadolu değil, Balkanlardır. Bu nedenle Osmanlı’nın bütün yatırımları Balkanlara yapılır. Osmanlının Anadolu’da dikili bir tek ağacı bile yoktur dense yeridir. Bursa, o da beylik zamanında ve başkenti olduğu, Amasya ve Manisa gibi şehzadelerin yetiştiği illerdeki küçük eserler ile Mimar Sinan’ın İstanbul’a gelmeden yaptığı birkaç cılız köprü, Zağnos Paşa'nın ilk yazımda bahsettiğim Balıkesir'deki camisi ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın yaptırdığı Kayseri İncesu’daki bir han hariç hiçbir eser bulamazsınız Anadolu’da Osmanlıya ait. Bunların dışında Osmanlı’ya ait Anadolu’da ne bir han ne bir hamam, ne bir cami, ne bir medrese ne bir yol, ne bir köprü hiçbir şey yoktur. 

Anlattığım gibi Osmanlı hiçbir zaman kendisini bir Türk İmparatorluğu olarak görmemiştir. Bu anlamda aslında Osmanlı, dün de anlattığım gibi; Müslüman ve Ortodoks, Türk, Arap, Slav ve Rum bir ortak devletidir. Ancak bu konu pek konuşulmuyor.

Osmanlının bütün bu politikalarının, bütün bu özelliklerin nedeni aslında çok basittir. Bu üç kıtaya hükmetmek ve bu üç kıtada Roma İmparatorluğu gibi cihanşümul bir imparatorluk kurmak isteyen Osmanlı, Balkanlar gibi çok mezhepli ve çok etnikli, Ortadoğu gibi çok dinli ve çok mezhepli bu coğrafyada, devleti bir ırkın üstünlüğüne, bir dine ve bir mezhebe dayandıramazdı. Zaten Osmanlı çağdaşı bütün imparatorluklar bu şekilde çokuluslu, çok dinli idi. Osmanlı, her dini, her etnik ve folklorik grubu bir potada eritip Osmanlılık diye bir kavram yaratmış ve bu sayede üç kıtada altı yüzyıl hüküm sürmüştür.

Günümüzde Osmanlıya öykünen Anadolu Türkmenlerinin torunları

Bu noktada yeri gelmişken bazı yazılarımda dile getirdiğim bir konuyu tekrar dile getirmek istiyorum:

Görüldüğü gibi Anadolu Türkmenlerini aşağılayan, onlara hakaret eden Osmanlıdır. Anadolu Türkmenlerini katleden Osmanlıdır. Anadolu Türkmenlerini eğitimsiz, bakımsız bırakan Osmanlıdır. Anadolu Türkmenlerini ihmal eden Osmanlıdır. Anadolu Türkmenlerini devletin yönetim kadrolarından uzak tutan Osmanlıdır. Ancak ne büyük bir tezattır ki; günümüzde Osmanlıya öykünenler, Osmanlıcılık oyunu oynayanlar, dillerinden Osmanlı padişahlarını da eksik etmeyenler ise Osmanlının katlettiği, aşağıladığı, eğitmediği, ihmal ettiği, dışladığı bu Türkmenlerin torunlarıdır.

Bu tezatlık sadece bununla da kalmaz.

Osmanlının anayurdu Balkanlar olduğu için ve Anadolu’da Osmanlının ihmali sonucu yetişmiş insan da bulunmadığı için Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran neslin, sivil ve asker bürokrasisi ile sanat ve edebiyat camiasının nerdeyse hemen hemen tamamı evlâd-ı fâtihânın torunları olan Balkan kökenliler olur.

Osmanlı tarafından katledilmiş, ihmal edilmiş, dışlanmış, cahil bırakılmış Anadolu insanının torunlarının bir kısmı ise; bu anlattığım Osmanlı – Anadolu Türkmeni tezatlığının ve karşıtlığının genlere işlemiş özelliğinden midir, kıskançlığından mıdır nedir pek bilinmez, bu eğitimli, evlâd-ı fâtihânın torunu olan Balkan kökenli insanları pek hazzetmezler. Bu kıskançlık ve hazzetmeme durumu, muhtemel, genlere kadar işlemiş olacak ki bu karşıtlık da bir damar halinde, bir fay hattı halinde günümüze kadar da devam ede gelir.

Bakın günümüz Türkiye’sinin sosyo-politik yapısına, bu durumu net bir şekilde görürsünüz! Bugün birtakım siyasilerin bahsettikleri, dile getirdikleri ‘’suyun öte tarafından’’ (Meriç nehri kastedilir), ‘’Selanik göçmeni’’ şeklindeki ''kin ve nefret'' söyleminin kökeni bilgisizce, bilinçsize ve Stockholm sendromu halinde teee oralara kadar gider. Aslında bu ''kin ve nefret'', Osmanlının has evladının anayurdundan (Balkanlardan) Anadolu'ya getirdikleri bilime ve aydınlığa karşıdır. Zira Galileo söylemişti zaten; ‘'Hiçbir kin, cahilin bilime duyduğu kinden daha büyük olamaz.’'

Yine dönelim Fatih’e…

Her ne kadar bizler Osmanlı İmparatorluğunun kurucusu olarak Osman Bey’i bilirsek de bu doğru değildir. Osman Bey, Osmanlı Beyliğinin kurucusudur. Osmanlı İmparatorluğunun kurucusu ise Fatih Sultan Mehmet’tir. Osmanlı İmparatorluğunu kurumsallaştıran o’dur. Yukarıda yazdığım bütün bu Osmanlı politikalarının kurgusunu imparatorluğun kurucusu Fatih Sultan Mehmet yapar.

Fatih hakkında yazmadığım bir konu var: Gedik Ahmet Paşa'nın Çizme’nin ucuna çıkarma yapması ve seferde iken Gebze'de vefat eden Fatih'in sefer hedefi ve zehirlenerek öldürüldüğü konusu. Gedik Ahmet Paşa’nın Çizme'nin ucuna çıkarma yapması hariç, Fatih'in zehirlenerek öldürüldüğü konusu rivayet, sefer hedefi konusu meçhul olduğu için bu konuyu ihmal ettim.

Fatih’in bu son seferinin hedefinin de Roma olduğu rivayet edilir. Eğer Fatih’in hedefi Roma ise… Fatih bu seferinin amacı ve maksadı üzerinde iyi düşünülmelidir diye değerlendiriyorum. Yoksa Fatih bu seferi ile tekrar Doğu ve Batı Roma’yı birleştirmek için mi yapmıştır? Kendisi de gerçek anlamda bir Sezar olmak mı istemiştir. Zaten Fatih’in unvanı da “Kayser-i Rum” yani “Romalı Kayser (Sezar)'' yani ‘’Romalı İmparator’’ değil miydi? Yoksa Fatih’in ve ondan sonrakilerin anlattığım tüm bu politikaları bu amaca mı dönüktü? Dün de anlattığım gibi Prof. Dr. İlber Ortaylı Fatih için ‘’Hedeflerinin hepsini ardındaki toplum anlamış değildir zaten, açıkça da ortaya koymamıştı’’ diye yazardı.

Türk dünyasının devletinin geleceğini büyük bir vizyonla tasarlayan ve kurumlaştıran ancak kendi toplumu tarafından anlaşılmayan iki dâhi devlet adamı vardır: Birisi işte anlattığım Fatih Sultan Mehmet bir diğeri ise Mustafa Kemal Atatürk’tür.

Şair Avni

Dünkü yazımda Fatih’in ‘’Avni’’ maslahını kullanarak şiirler yazdığından bahsetmiştim. Bu divandan bir beytini örnek olarak vererek yazımı bitireyim: (‘’Fatih Divanı ve Şerhi’’, Yelkenli Kitabevi, 2009)

''Aşk nakdi bir hazînedür ana yokdur zeval 
Mâlik olan Avniyâ bir gence gencûr istemez''

(Ey Avnî! Aşk, yok olmayan gerçek bir hazinedir. Ona sahip olan kişi, dünyada nice kıymetli hazinelere sahip bir hazinedar olmayı istemez.)

Günümüzde Osmanlıcık oyunu oynayanlar

Dün de anlattığım gibi günümüzde Osmanlıcılık oynayarak tarihini dizilerde, geçmişini masalda, geleceğini ise falda okuyarak öğrenmeye çalışanların böylesi bir hükümdârı, Fatih Sultan Mehmet'i ve onun kurduğu böylesi bir imparatorluğu anlamalarını ve hakkıyla anmalarını beklemek beyhude bir hâyâl olur.

Osmanlının neredeyse bütün sadrazamları ve devlet adamlarının neredeyse tamamı yabancı farklı etnik kökene sahip iken günümüzde Osmanlıcılık oyununu oynayanlar, vazgeçtim Türk’ü, Müslümanı, aynı mezhebi, kendi partisinden olmayanlara bu ülkede, bu topraklarda hayat hakkı tanımıyorlar. Günümüzde Osmanlıcılık oyununu oynayanların kendilerinden olmayanlara besledikleri kinin ve nefretin haddi hesabı yoktur. Baksanıza TV'lere, komşularını nasıl katledecekler onun hesabını yapıyorlar. Kendi halkını gelecek günlerin terörü ile korkutuyorlar. Bunlar kiiiim, Fatih’i anlamak kim? Bunlar kiiiiim Osmanlıya öykünmek kim?

Ancak bunları fazla düşünmeyelim. Bunlar onların sorunu. Ama biz, gelin dün de verdiğim gibi Asaf Hâled Çelebi’nin Mârâ adlı şirinin girişinde söylediği gibi yapalım:

’’Bilmemek bilmekten iyidir. Düşünmeden yaşayalım Mârâ.’’

Arz ederim…

Fatih Sultan Mehmet’i anlatmaya devam edeceğim…

Osman AYDOĞAN