Libya’daki pirinç

24 Haziran 2021

Bu sayfalarda Libya’daki gelişmeleri aktarmıştım… Libya hakkında daha önce bu sayfalarda beş yazı yazdım. Bu altıncı yazım. 

Son olarak 04 Haziran 2021 günü yazdığım beşinci yazımda; Almanya Dışişleri Bakanı Maas’ın, ilki geçen yılın Ocak ayında yapılan Libya Konferansının ikincisinin 23 Haziran 2021 tarihinde Berlin'de yine Almanya’nın ev sahipliğinde toplanacağını duyurduğunu, 23 Haziran 2021 tarihinde yapılacak olan bu konferansın ana gündem maddesi olarak ‘’24 Aralık 2021 tarihinde yapılacak olan genel seçimler ve yabancı güçlerin ülkeden çekilmesi’’ olarak belirlendiğini, 23 Haziran 2021 tarihinde Berlin’de düzenlenecek olan bu konferansta Libya'yı ilk kez geçiş hükümeti temsil edeceğini yazmıştım…

Yazdığım gibi de oldu… II. Berlin Konferansı dün, 23 Haziran 2021 günü Berlin’de yapıldı…  

Almanya Dışişleri Bakanı Maas, bu konferansın duyurusunu yaparken; bu konferansta yabancı güçlerin çekilmesi konusunun tamamen netleştirmeyi amaçladığını belirterek "İlk Berlin konferansında alınan kararlar geçerlidir, bunu bütün taraflar açısında açıklığa kavuşturacağız" açıklamasını yapmıştı…

II. Berlin Konferansına gelmeden I. Berlin Konferansında alınan kararlara bir göz atalım.

I. Berlin Konferansı - Libya

Barış görüşmeleri kapsamında Libya'da kalıcı ateşkes ve siyasi sürecin başlatılması amacıyla 19 Ocak 2020 tarihinde Berlin'de Almanya Başbakanı Angela Merkel'in ev sahipliğinde I. Libya Konferansı düzenlenmişti. Bu konferansın resmi amacı olarak; ‘’Birleşmiş Milletlerin çabalarına destek vermek, çatışmaların durması, taraflar arasında karşılıklı güven ortamının tesis edilmesi, Libya'nın toprak bütünlüğünü esas alınması, Libya'ya her türlü dış müdahalenin son verilmesi, BM'nin silah ambargosu kararının uygulanması ve kalıcı bir barış anlaşması’’ olarak ifade edilmişti..

Bu konferansa Türkiye, Rusya, Çin, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve Kongo Cumhuriyeti ile Afrika Birliği ve Arap Birliği liderleri katılmıştı. Konferansta liderler, Libya'ya her türlü dış müdahalenin son verilmesi ve BM'nin silah ambargosu kararının uygulanması konusunda uzlaşmışlardı…

I. Berlin Konferansında bahsi geçen BM Libya Kararı

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), birden fazla aldığı kararlarda ve açıklamalarda Libya'ya yönelik silah ambargosuna tam olarak uyulmasını ve ülkelerin tüm paralı askerlerini Libya'dan çekmesini istiyor.

II. Berlin Konferansına doğru gelişmeler

BM kararları ve açıklamaları

10 Şubat 2021

BM Güvenlik Konseyi, 10 Şubat 2021 günü yaptığı bir açıklamada, Libya'da yeni seçilen geçici hükümete destek vererek ülkedeki yabancı savaşçıların çekilmesi çağrısını yapıyor. Libya'daki taraflara destek veren ülkelere de çağrıda bulunan Konsey, bu ülkelerden Libya için hâlâ geçerli olan BM silah ambargosuna ve sağlanan ateşkese uymalarını istiyor. Açıklamada ülkedeki yabancı askerlerin tümünün çekilmesini de isteyen Konsey, 24 Aralık 2021 tarihinde yapılması planlanan parlamento ve devlet başkanlığı seçimlere kadar yeni kapsayıcı bir hükümet oluşturulması ve kapsamlı bir ulusal uzlaşma süreci başlatılması çağrısını yapıyor…  

Libya'da taraflar 23 Ekim 2020 tarihinde BM himayesinde ateşkes anlaşması imzalamış, anlaşma çerçevesinde tüm yabancı güçler ve paralı askerlerin üç ay içinde ülkeyi terk etmesi istenmişti.

10 Mart 2021 tarihinde Libya’da Ulusal Birlik Hükümeti kuruluyor…

16 Nisan 2021

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 16 Nisan 2021 tarihinde, Libya'da kalıcı ateşkesin sağlanması ve ateşkesin denetlenmesine yönelik mekanizma oluşturulması önerisinin kabul görmesinin ardından, BMGK, ateşkes denetleme mekanizmasına yetki veren kararı oy birliğiyle kabul ettiğini açıklıyor...

Guterres'in BMGK’ne sunduğu plana göre, belirli güvenlik ve lojistik kriterlerin karşılanmasının ardından Sirte'ye ateşkesi denetlemek için azami 60 gözlemci konuşlandırılması ve silahsız ve üniformasız olacak gözlemcilerin, 5+5 Ortak Askeri Komitesi ile çalışması düşünülüyor…

Ülkeyi 24 Aralık'ta yapılması planlanan seçimlere götürecek geçici Libya Ulusal Birlik Hükümetine özgür, adil ve kapsayıcı seçimler için gerekli hazırlıkları yapması çağrısında bulunan BMGK, Temsilciler Meclisi dâhil yetkililere ve kurumlara seçimlerin anayasal dayanağını netleştirmeye yönelik olarak 01 Temmuz 2021 tarihine kadar seçim yasası çıkarması çağrısı da yapıyor… .

BMGK, kararında ayrıca; Libya'da tüm taraflara, 23 Ocak 2020'de varılan ateşkese uymaları, tüm yabancı güçlere ve paralı savaşçılara ülkeden ayrılmaları çağrısını tekrarlıyor…

Konsey, kararında Libya'ya yönelik silah ambargosunu da yeniliyor…

Mayıs 2021

BM Libya Özel Temsilcisi Jan Kubis, Mayıs ayının son haftasında yaptığı açıklamada, paralı askerlerin Libya’dan çekilmesi sürecinin durduğunu, ayrıca Libya'nın doğusu ile batısını birleştiren yolun hâlâ açılmadığını duyuruyor…

03 Mayıs 2021

Çavuşoğlu – Menguş görüşmesi

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 03 Mayıs 2021 tarihinde resmi ziyaret için bulunduğu Libya'nın başkenti Trablus'ta Libya Ulusal Birlik Hükumeti Dışişleri Bakanı Necla el Menguş ile bir araya geliyor. Çavuşoğlu’na bu ziyaretinde, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı Hakan Fidan da eşlik ediyor. Dışişleri bakanlarının ikili görüşmeleri sonrasında ortak basın toplantısı düzenleniyor…  

Bu ortak basın toplantısında Libya Dışişleri Bakanı Menguş ‘’Türkiye'ye, BMGK kararlarının tüm hükümlerini hayata geçirmek üzere adımlar atma ve Libya topraklarındaki tüm yabancı güçlerin ve paralı askerlerin çıkartılması için işbirliği çağrısı yapıyoruz" diye açıklamada bulunuyor… Associated Press (AB), Menguş'un bu açıklamalarının Libya'da birlikleri olan ve Suriyeli paralı savaşçıları ülkeye gönderen Türkiye'ye yönelik bir sitem olarak algılandığını yazıyor…

05 Mayıs 2021

Çavuşoğlu – Maas görüşmesi

05 Mayıs 2021 tarihinde Berlin'de temaslarda bulunan Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ile ikili görüşmelerden sonra ortak basın toplantısı yapıyor. Bu ortak basın toplantısında Almanya Dışişleri Bakanı Maas, ‘’Libya'dan tüm birlikler ve paralı askerlerin çekilmesi gerektiğini" söylüyor. Çavuşoğlu ise, "yabancı terörist savaşçılarla, meşru mevcudiyeti karıştırmamak gerekir. İki egemen ülke arasındaki anlaşmalara müdahale edilmesini doğru bulmadıklarını’’ söylüyor…

Heiko Maas, ortak basın toplantısında Libya konusunda "Çok hassas bir süreçten geçilmekte olunduğuna" işaret ederek tüm yabancı askerlerin çekilmesi beklentisine vurgu yapıyor. Heiko Maas, "Tüm devletlerin, Berlin Konferansı’nda verilen taahhütlerini yerine getirmelerini, tüm yabancı birlik ve paralı askerlerin çekilmesini, seçimler için gerekli şartların tesis edilmesini ve bu sayede de barışçıl ve özellikle bütünlüğü korunmuş bir Libya için yolun açılmasını istiyoruz" diye konuşuyor…

II. Berlin Konferansı - Libya

Ve sonunda dün, 23 Haziran 2021 tarihinde II. Berlin Konferansı, BM ve Almanya himayesinde uluslararası aktörlerin katılımıyla Berlin’de yapılıyor… I. Berlin Konferansı hükümet başkanları seviyesinde yapılırken II. Konferans dışişleri bakanları seviyesinde yapılıyor…

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas'ın daveti üzerine yapılan II. Berlin Konferansı'na, BM Genel Sekreterinin Siyasi İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Rosemary DiCarlo, Libya'dan Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve Dışişleri Bakanı Necla el-Menguş'un yanı sıra Türkiye, ABD, Rusya, İsviçre, Tunus, Fransa, İtalya, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, İngiltere, Hollanda, Cezayir, Çin, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Avrupa Birliği, Afrika Birliği ve Arap Birliğinden dışişleri bakanları ve üst düzey temsilcileri katılıyor… . Bu konferansta Libya'yı ilk kez geçiş hükümeti olan UBH temsil ediyor…

Konferansın ana gündem maddelerini planlandığı gibi 24 Aralık 2921 tarihinde yapılması planlanan genel seçimler ile yabancı güçlerin ülkeden çekilmesi oluşturuyor.

II. Berlin Konferansında yapılan konuşmalar

Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, yaptığı konuşmada;

- Hemen hemen hiçbir şey barış ve istikrar için 24 Aralık’ta ülke genelinde yapılacak seçimler kadar önemli olmayacağını, seçimlerin özgür, adil ve belirtilen tarihte gerçekten yapılacağının bir kez daha teyit edilmesi gerektiğini,

- Hala Libya'da bulunan yabancı savaşçıların, sadece varlıklarıyla bile barış sürecini etkilediğini, bu nedenle Libya ateşkes anlaşmasında ve BMGK kararlarında yabancı savaşçıların, askerlerin ve paralı askerlerin ülkeyi terk etmesi gerektiğini,

- İkinci Libya Konferansı'nın mesajının dış müdahalenin sona ermesi ve silah ambargosunun uygulanması gerektiğini ifade ediyor..,

Libya Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ise yaptığı konuşmada;

- Libya'daki güvenlik konusu, paralı askerlerin ve siyasi yönelimli askeri güçlerin varlığı nedeniyle istikrarsız durumda olduğunu,

- Diyalog masasının dışında bir yol olmadığı ve "ne savaşa ne de anlaşmazlığa" dönülemeyeceğini,

- (Libya'da 24 Aralık'ta yapılmasına karar verilen genel ve başkanlık seçimlerine ilişkin olarak) Libya halkına kendilerini kimin temsil edeceğini seçme fırsatını vermek ve bu yolda tüm engelleri aşmak için hiçbir çabadan kaçınmayacağını söylüyor…

II. Berlin Konferansı sonuç bildirgesi

Libya'daki siyasi süreç, 24 Aralık seçimleri ve ülkedeki güvenlik sorunlarının ele alındığı Konferansın ardından sonuç bildirgesi yayımlanıyor…

Konferansın sonuç bildirgesinde, katılımcıların, ilk olarak 19 Ocak 2020'de düzenlenen Berlin Konferansı'nda verilen taahhütleri yineledikleri ve yeniden onayladıklarına yer veriliyor…

II. Berlin Konferansı'nın yayımlanan sonuç bildirgesinde “Tüm yabancı güçler ve paralı askerler gecikmeksizin Libya'dan çekilmelidir” deniliyor. Türkiye ise bu maddeye şerh koyuyor…

Bildirgede Libya'da seçimlerin, öngörülen şekilde yapılması gerektiği bildiriliyor.

Bildirgede ayrıca;

Libyalı taraflara, "yeni bir sayfa açma ve geçmişteki çatışmaları geride bırakma" çağrısı yapılan bildirgede, taraflardan, devlet kurumlarının birleştirilmesi ve siyasi geçiş dönemlerinin sona erdirilmesi yönünde ciddi adımlar atmaları isteniyor…

Bildirgede ayrıca katılımcı ülkelerin, "Libyalıların öncülüğünde BM tarafından yürütülen siyasi sürece ve Libya'nın egemenliğine, bağımsızlığına, toprak bütünlüğüne ve ulusal birliğine olan güçlü bağlılıklarını yineledikleri" belirtiliyor…

BM öncülüğünde 23 Ekim 2020'de Cenevre'de imzalanan ateşkes anlaşmasının desteklendiği vurgulanan sonuç bildirgesinde, "tüm Libyalı taraflara, daha fazla gecikme olmaksızın ateşkes anlaşmasını tam olarak uygulama, BM'ye üye tüm devletlere de anlaşmanın tam olarak uygulanmasına saygı duyma ve destekleme" çağrısı yapılıyor…

Sonuç

Türk askerlerinin Libya'daki varlığı, 27 Kasım 2019'da dönemin meşru Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ile imzalanan Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakatı'na dayanıyor. Türkiye bu nedenle yabancı askerlerin çekilmesi için yapılan çağrıların kendisini bağlamadığını savunuyor.

BM tarafından, Libya'da 20 bin yabancı savaşçı ve paralı asker bulunduğu tahmin ediliyor. Bu savaşçıların varlığı ise 24 Aralık'ta yapılması planlanan seçimler öncesindeki BM destekli geçiş sürecine yönelik bir tehdit olarak görülüyor…

BM dâhil başta Almanya, Libya ile ilgili tüm ülkeler ve bizzat geçici Libya UBH olmak üzere bütün taraflar Libya'da yabancı güçlerin ve paralı askerlerin çekilmesini talep ediyor. Ancak Türkiye’nin çekilmeme gerekçesi olan 27 Kasım 2019 tarihli ‘’Güvenlik ve Askerî İşbirliği Mutabakatı'’nı imzaladığı dönemin meşru Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) artık Libya’da bulunmuyor. Libya’da şu anda meşru bir geçici Ulusal Birlik Hükumeti bulunuyor ve bu hükümet Türkiye’nin Libya’dan askerlerini çekmesini talep ediyor. Bu meşru hükümetin meşru Başbakanı olan Abdulhamid Dibeybe ise her ortamdaki yaptığı konuşmalarda Türkiye’nin Libya’daki askerî gücünü çekmesini dile getiriyor…

Yarın, öbür gün Türkiye Cumhuriyeti İncirlik ABD üssünü kapatmak istediğinde, ABD, ''ben o zamanki meşru Türk hükumetiyle bu anlaşmayı yapmıştım, çıkmam!'' mı diyecek?

Türkiye’nin Libya’da askerî bir varlık olarak kalma ısrarı belki bugünü kurtarıyor. Ancak böyle bir ısrar, gelecekte Libya’daki her türlü ekonomik faaliyetlerden dışlanması tehlikesini doğuruyor… Şimdiden Almanya; Fransa  ve İtalya Libya’da köşe başlarını tutuyor… Libya’daki manzara-i umumiyeyi görmek için 04 Haziran 2021 tarihli ‘’Libya’daki rüyalar’’ başlıklı yazım konuya açıklık getiriyor…

Dimyat’taki pirinci artık siz Libya’daki pirinç diye okuyun…

Arz ederim…

Osman AYDOĞAN