OYAK hakkında yanlış bilinen iki konu

30 Mayıs 2024

OYAK hakkında yazdığım yazımdan sonra bazı eleştiriler geliyor. Bu eleştirilerin büyük kısmının cevabı zaten yazım içinde bulunuyor. Ancak yazım uzun olduğu için bu konular gölgede kalıyor. Bu eleştirilerden iki konuyu aşağıda açıklamak ihtiyacını hissediyorum.

OYAK’ın %77,1 nema verirken Koç Holding’in %720 ve Sabancı Holding’in %285 getirisi bulunuyor efsanesi!

Son günlerde, OYAK’ın %77,1 olan nemasının Koç Holding’in %720 ve Sabancı Holding’in %285 getirilerinin altında kaldığı yönünde bir algı yaratılıyor. Bu durumda 1 milyon liralık hisse alan bir vatandaş yıl sonunda Koç Holding’den 7,2 milyon lira Sabancı portföyünden ise 2,85 milyon lira kazanması gerekiyor ki böyle bir kazancın dünyanın hiçbir ülkesinde yaşanmasının imkân ve ihtimali bulunmuyor. Halbuki, bahsi geçen oranlar ilgili şirketlerin yıllık getiri oranlarını değil şirketlerin SPK mevzuatına uygun dağıttığı 1 TL nominal hisseye tekabül eden temettü verimini ifade ediyor. Diğer bir deyişle 1 TL nominal değeri olan ve piyasa fiyatı 240 TL olan Koç Holding hissesi 7,2 TL hisse başına temettü dağıttığında gerçek temettü verimi olan 7,2 / 240=%3 yerine nominal değerler üzerinden hesaplanan 7,2/1=%720 rakamı elde ediliyor. Dolayısıyla burada yapılan OYAK nema oranı ile bahsi geçen oranların mukayese edilmesi finansal anlamda doğru olmayan ve tabiri caizse elmayla armutun karşılaştırılması gibi oluyor.

Türkiye’de 1983 yılından sonra üretim ikinci plana atılıp ülkeyi yoksulluğa sürükleyen para politikalarıyla paradan para kazanma dönemine giriyor. O dönemin banker furyası (Banker Kastelli gibi) hala hatıralarda yer ediyor. OYAK, paradan para kazanan bir portföy şirketi değil OYAK şirketleri gerçek bir sanayi şirketleri oluyor. Normal bir sanayici (Sabancı, Koç gibi) Türkiye’de hangi oranda kazanıyorsa OYAK şirketleri de o oranda kazanıyor.

OYAK, vakıflara yardım yapıyor efsanesi!

Dünyada ve Türkiye’de şirketler; toplumsal sorumlulukları yerine getirmek, kurumsal sorumluluk bilinci oluşturmak, sosyal ve toplumsal ihtiyacı karşılamak ve kamuya yarar sağlamak amacıyla değişik, kişi, kurum, kuruluş, vakıf ve derneklere yardım ve bağışta bulunuyor. Örneğin Türk Eğitim Vakfı (TEV) KOÇ grubunun kurduğu eğitim amaçlı bir vakıf olarak faaliyet gösteriyor. Bütün Koç grubu şirketleri (Arçelik, Beko, AVİS, Ark İnşaat, Ford Otomotiv San. vb.) yıllık kârının belli bir oranını düzenli olarak bu vakfa bağışlıyor.

OYAK’ı anlattığım yazımda Koç ve Sabancı grupları için ‘’keşke ülkede onlarca Koç, onlarca Sabancı ve onlarca Eczacıbaşı olsaydı. Bu aileler 80-90 yıldır üretim yapıyor, istihdam yaratıyor, vergi veriyor, sosyal sorumluluk alanında, toplum, eğitim ve kültür alanlarında yatırım yapıyor, hizmet veriyorlar’’ diye ifade kullanıyorum. Yani bu aileler sosyal sorumluluk alanında, toplum, eğitim ve kültür alanlarında yardımlar yapıyor.  

Bu bağışın yasal zeminini ise 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ve bu kanuna uygun çıkarılan tebliğler belirliyor. 30 Aralık 2012 tarihinde Resmî Gazetede yayınlanan 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda halka açık ortaklığın bağış yapabilmesi için esas sözleşmede hüküm bulunması ve şirket genel kurulunda bağış sınırı kararının alınması gerektiği düzenleniyor. Halka açık şirketlerin bağış ve yardımlara ilişkin politika oluşturularak genel kurul onayına sunması ve genel kurul tarafından onaylanan politika doğrultusunda dönem içinde yapılan tüm bağış ve yardım tutarının ve yararlanıcılarının genel kurul toplantısında ayrı bir gündem maddesi ile ortaklara bilgi verilmesi gerektiği hüküm altına alınıyor.

Bu doğrultuda, OYAK Grubu halka açık şirketlerinde düzenlemeye uyum amacıyla Bağış ve Yardım Politikası oluşturuyor. Politika 2013 yılında düzenlenen Genel Kurul toplantısında onaylanıyor ve şirketlerin internet sitesinde yayınlanıyor. Ayrıca her yıl şirket genel kurulunda bir önceki yıl içinde yapılan bağış ve yardım konusunda ortaklara bilgi veriliyor, içinde bulunulan yıl içinde yapılacak bağış ve yardım için sınır tespit ediliyor ve genel kurul tutanağı KAP (Kamuyu Aydınlatma Platformu)nda da açıklanıyor.

OYAK şirketlerinin yardımları

Yüzyılın felaketi olarak tanımlanan 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ilimizde meydana gelen ve onbir şehrimizi doğrudan etkileyen depremler nedeniyle başta İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’na (AFAD) ve bu konuda çalışmalarını yürüten sivil toplum kuruluşlarına yurtiçi ve yurtdışından birçok kuruluş/tüzel kişi/gerçek kişiler bölgenin ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla bağışta bulunuyor.

Koç ve Sabancı grupları da yaşanan deprem felaketi sonrası rutin olarak yapmakta oldukları eğitim ve sanat alanındaki vakıf ve derneklere olan destekleri dışında 2023 yılında depremden pek etkilenmedikleri halde olağanüstü deprem yardımında bulunuyorlar.

OYAK, Türkiye’de kurulu büyük holdingler arasında depremden en çok etkilen grup oluyor. OYAK şirketlerinden İsdemir, deprem bölgesinde bulunması sebebiyle depremden en fazla etkilen şirketlerden birisi oluyor.

Üşenmiyorum halka açık OYAK şirketlerinin iki gündür bilançosunu inceliyorum. Bu inceleme sonucu bazı rakamlara ulaşıyorum. OYAK şirketleri de Koç ve Sabancı Grubu gibi bu yardımları sadece 2023 yılında değil her yıl yapıyor. Ancak 2023 yılında yardımların fazla olduğu gözüküyor. Bu fazlalığın nedeni de 06 Şubat 2023 tarihinde yaşadığımız deprem felaketi oluyor.

OYAK Grubu halka açık şirketlerinin 2013-2022 yıllarında yaptığı toplam yardım tutarı 143.7 milyon TL iken 2023 yılında yapılan yardım tutarı yaşanan deprem felaketi sebebiyle 1.2 milyar TL’ye ulaşıyor.

Koç Grubu 2022 yılında 890,77 milyon TL yardım yaparken OYAK Grubu sadece 91.05 milyon TL yardım yapıyor. 2023 yılında ise deprem nedeniyle bu yardımlar kat be kat artarak, Koç Grubunda 3 milyar 372 milyon TL’ye ulaşırken OYAK Grubunda ise 1 milyar 209 milyon TL oluyor. OYAK Grubunun 2023 yılında yaptığı bu toplam yardımın (1 milyar 209 milyon TL) 983 milyon TL’si sadece deprem nedeniyle yaptığı yardımlardan oluşuyor. Dünkü yazımda zaten bu deprem yardımlarını da kalem kalem açıklıyorum.

Söylenti olan OYAK’ın 1 milyar 209 milyon TL’lik yardımı

İşte eleştiri konusu olan OYAK’ın 2023 yılı içerisinde yaptığı 1 milyar 209 milyon TL’nin dağılımı bu şekilde oluyor: 983 milyon TL deprem yardımı + 223 milyon TL diğer yardımlar: 1 milyar 209 milyon TL.

Halbuki aynı yıl içinde sadece Koç Grubu tek başına 3 milyar 372 milyon TL deprem yardımı yapıyor.

Dünkü yazımda OYAK’ın hem kendisi hem de şirketleri Deloitte gibi, PWC gibi uluslararası bağımsız denetim firmaları tarafından denetlendiğini yazıyorum. Bir örnek olarak OYAK şirketlerinden İsdemir’i denetleyen Deloitte Denetim Şirketinin İsdemir 2023 yılı denetim raporunun bağlantısını sunuyorum. Bu raporun 56. Sayfasında İsdemir’in 2023 yılı yaptığı yardım gösteriliyor.

İskenderun Demir ve Çelik A.Ş. 1 Ocak – 31 Aralık 2023 hesap dönemine ait finansal tablolar ve bağımsız denetçi raporu:
https://www.isdemir.com.tr/storage/uploads/2024/02/f85b026ffae6b797500e5f5cc65d7f87.pdf

Ayrıca İsdemir’in KAP’a bildirdiği mali tabloları da bağlantıda sunuyorum. Bu tablo içinde yer alan Kâr Payı Dağıtım Tablosu içinde 9. Sırada İsdemir’in yaptığı yardım miktarı gözüküyor:
https://www.kap.org.tr/Bildirim/1268723

OYAK’ın kamuya açık bütün şirketlerinin bilançoları, gelir gider tabloları ve KAP bildirimleri İnternette bulunuyor. Ben buraya sadece İsdemir örneğini (deprem bölgesinde olduğu için) alıyorum. Benzer deprem yardımını halka açık bütün OYAK şirketleri yapıyor.

OYAK’ın yaptığı fiili deprem yardımları

OYAK, 6 Şubat 2023 tarihindeki ülkemizde yaşanan deprem felaketinin ilk gününden itibaren Kriz Koordinasyon Merkezi üzerinden, başta AFAD olmak üzere görevli ve yetkili kamu kurum ve kuruluşları ile irtibata geçiyor.

OYAK Grubu şirketlerinin işte bu deprem yardımları kendi İnternet sitesinde şu şekilde sıralanıyor:

‘’OYAK, grup şirketlerine ait vinç, kamyon, iş makinesi, ambulans, itfaiye gibi bölgede ihtiyaç duyulan araçları, şoför, yükleyici ve operatörlerimizle birlikte resmi kurum ve kuruluşlarımızın kullanımına sunuyor. 28 Şubat 2023 tarihi itibarıyla 350 kişilik arama kurtarma ekibi, 70’e yakın iş makinesi sahada aktif olarak görev yapıyor.

28 Şubat 2023 itibarıyla OYAK, grup şirketlerince hazırlanan yaklaşık 1.7 milyon tıbbi malzeme, gıda ve hijyen malzemesi ile kıyafetten oluşan 61 bin koli, ayrıca kişisel koruyucu donanım, çadır, soba, battaniye, uyku tulumu gibi barınma ve ısınma ekipmanları, konteyner ve jeneratörleri kendi lojistik ağı ile afet bölgesine gönderiyor.

OYAK, depremin etkilediği illerdeki fabrika ve tesislerini, barınma sıkıntısı çeken çalışanlarına ve vatandaşlarımıza imkân dahilinde açarak beş bine yakın afetzedeyi ağırlıyor. 28 Şubat 2023 tarihi itibarıyla 747 bin sıcak kumanya ve yemek dağıtımı yapıyor.

OYAK Kriz Koordinasyon Merkezi üzerinden İskenderun’daki İsdemir Limanı deniz taşımacılığı operasyonları için kullanılırken, bölgedeki hasar gören havalimanı için de beton ve iş makinesi tedariği sağlayarak onarım sürecine destek oluyor.

Hem kurtarma çalışmaları hem de depremzedeler için hayati önem taşıyan enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla afetin ilk gününden 28 Şubat 2023 tarihine kadar bölgenin ihtiyacına binaen önemli ölçüde akaryakıt ve motorin sevkiyatı gerçekleştiriyor. OYAK’ın Hatay'daki Milangaz fabrikası kesintisiz üretim yaparak, afetzedelere kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan sayıda tüpü AFAD’a teslim ediyor.’’

Ancak OYAK bütün bu deprem yardımlarını yardımın gereği olarak reklamsız, sessiz ve sakince yapıyor.

Sonuç

Ben buraya sonuç olarak yine Kazım Karabekir’in sözünü koymak istiyorum:

Kazım Karabekir’in kızı Hayat Karabekir Feyzioğlu, Genelkurmay Karargâhında yapılan bir anma töreninde de şöyle konuşuyor: “Babamın bir sözü vardır, sık sık tekrarlamak ihtiyacı duyarım; ‘Vatandaş! Yanlış bilgi felaket kaynağıdır. Her işin evvela hakikatini ara ve öğren! Sonra münakaşasını istediğin gibi yap! Birincisi vicdanına, ikincisi seciye ve irfanına dayanır.’”

Kazım Karabekir’in bu sözü, sadece OYAK hakkında değil, herhangi bir konuda bir yargıya varacak olanların kulaklarında küpe olması gerekiyor.

Arz ederim.

Osman AYDOĞAN