Bahçada yeşil çınar...

02 Aralık 2019

Dün anlattığım ''Öf Öf'' türküsü ve bu türküye Hozan Beşir'in yorumu beğenilince bugün de; sözüyle müziğiyle; insanın ruhunu dinlendiren, besleyen, hüzünlü de olsa gülümseten, kendimizi eşlik ederken bulduğumuz, tekrar tekrar dinlediğimiz, İnsanın bu topraklarda doğmasına şükür ettiren türkülerimizden birisini bir kez daha anlatmak istedim... 

Ancak türküye geçmeden önce Hürriyet yazarı Ertuğrul Özkök'ün, 19 Mayıs 2019 tarihinde Hürriyet’deki köşesinde yayınlanan ‘’Babamı her yıl ağlatan iki gün’’ isimli yazısından bahsedeyim...

Ertuğrul Özkök, işte bu yazısında benden bahsetmişti... Şöyle yazmıştı Ertuğrul Özkök:

‘’Bu hafta bana en iyi gelen şey, Rafet El Roman’ın Ayşe Nur ile birlikte söylediği ‘Bahçede Yeşil Çınar’ türküsü oldu. Streaming platformlarına geçen cuma günü konan şarkıyı dinlemeye doyamıyorum. Daha önce Kardeş Türküler’den dinlemiş yine çok sevmiştim. Bana hep bir Balkan şarkısı gibi gelirdi ama aslında bir Diyarbakır türküsüymüş. Hikâyesini Osman Aydoğan’ın bloğunda okudum.’’

Ve ardından yazısında sayfamdan bu türkü hakkındaki bilgileri sıralamıştı Ertuğrul Özkök…

İşte bugün de Ertuğrul Özkök’ün bahsettiği bu türküyü sizlere bir kez daha anlatayım istedim..

Bu türkü; sözlerini, nam-ı diğer ‘’Şark Bülbülü’’ (ki bu lakabı ona Atatürk takmıştı), Diyarbakır Ulu Camii Müezzini Celal Güzelses’in yazdığı, Neriman Altındağ Tüfekçi’nin derlediği bir Diyarbakır türküsüydü…

Adı ‘’Bahçada yeşil hıyar’’. Ancak türkü TRT arşivine girerken sansüre takılarak ‘’Bahçada yeşil çınar’’ halini alır.  "Bahçada yeşil hıyar/ Boyu boyuma uyar" dizeleri kafiye itibariyle daha uyaklıdır aslında.

Yazımın sonunda Celal Güzelses’in sesinden ve orijinal, sansürsüz ’’Bahçada yeşil hıyar’’ haliyle bağlantısını vereceğim… Ama önce bu türkünün hikâyesi:

Diyarbakır’ın en çirkin delikanlılarından biri hıyar tarlasında hıyar toplayan bir güzele vurulur. Ancak güzel kız izlendiğini fark edip arkasını döndüğünde, bir elindeki hıyara bir de delikanlıya bakıp bakıp güler. Bunun üzerine delikanlı bu türküyü çığırır. Türküde delikanlının tek bahsettiği ne kızın güzelliği ne de kendindeki özelliklerdir. Sadece boynunun boyuna uyduğunu söyler ve gizli sevdiğini anlatır. Bunun yanında her ne kadar platonik bir aşk olsa da ve kızın kendisini seçmeyeceğini bilse de sevgisine saygı duyulması gerektiğini vurgular. Hepsi bu kadardır. 

Şimdi gelelim türkünün sözlerine:

‘’Bahçada yeşil çınar
Boyun boyuma uyar
Ben seni gizli sevdim
Bilmedim âlem duyar

Bahçalarda gül vari
Var git ellerin yari
Sen bana yar olmazsın
Gözüme gülme bari’’

Bedri Ayseli’nin  yorumunda türkünün ikinci kıtası şu şekilde değiştirilmiştir:

‘’Bu küçe başaşağı
Belinde şal kuşağı
Hergün gel burdan savuş
Çatlasın el uşağı’’

Artık günümüzde böyle sevdalar kalmamıştır. Ne böyle gizli sevdalarla dağlanacak yürekler kalmıştır ne de böyle türküler yakılacak ayrılıklar... 

Şu dizeler her dinleyişte takılmış bir plak gibi zihninizde döneeeeer durur, saplanmış bir hançer gibi yüreğinizi burkaaaaar durur:

‘’Ben seni gizli sevdim
Bilmedim âlem duyar’’

‘’Sen bana yar olmazsın
Gözüme gülme bari’’

Bu türkü Kardeş Türküler’in ‘’Bahar’’ isimli albümünde yer alır… Ve diğer şarkıları, türküleri dinlemeden sadece bu türkü için bu albümü dinliyor insan.

Kardeş Türküler’de bu türküyü Vedat Yıldırım söyler. Erkan Oğur ise hem saz çalar hem de türkünün sonunda divân edebiyatının en güzel gazellerinden birisini okur:

’Belâ dîldendir, ol dildâr elinden dâdımız yoktur
Gönüldendir şikâyet, kimseden feryâdımız yoktur.’’

(Belâ dîldendir –gönüldendir-, ol dildâr –sevgili- elinden dâdımız –şikâyetimiz- yoktur.  Gönüldendir şikâyet, kimseden feryâdımız yoktur.)

Bu türküde usul usul söyler Vedat Yıldırım, usul usul çalar Erkan Oğur. Vedat Yıldırım'ın usul usul serzenişi, içten bir feryadı, içini dökmesi; içinizi dağlar, bağrınızı deler, yüreciğinizi pare pare, gözlerinizi hare hare eder... Sizleri uzak uzak farklı diyarlara götürür. Hangi yaşta olursanız olun, ne yaşamışsanız yaşayın bu türkü aslında sizi anlatır, gözleriniz onun için yaşarır:

‘’Ben seni gizli sevdim
Bilmedim âlem duyar’’

‘’Sen bana yar olmazsın,
Gözüme gülme bari’’

Sonra mahzun mahzun dudaklarınızdan gazelin sonu dökülür:

"Gönüldendir şikâyet, kimseden feryâdımız yoktur."

Osman AYDOĞAN

Kardeş Türküler’den ‘’Bahçede yeşil çınar’’:
https://www.youtube.com/watch?v=NPLjgd4euEs

Celal Güzelses’in sesinden ’’Bahçede yeşil hıyar’’:
https://www.youtube.com/watch?v=lXxV-wGucyA

 

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---